Wie bieden hulp?

Hulpverlening

De eerste hulp
De behandeling
Hulpverlening na een psychose
Crisis

Wegwijs door hulpverlenersland

Waarschijnlijk maakt u zich al lange tijd zorgen om uw familielid voordat u hulp gaat zoeken. Welke hulpverleners kunt u vanaf de eerste signalen van een psychose tot aan het herstel tegenkomen? Wat kunnen zij doen? En hoe gaat het als de situatie zo uit de hand loopt, dat acute hulp is geboden?

De eerste hulp

Meestal bent u het, die als eerste signaleert dat het niet goed gaat met uw familielid, waarna dehuisarts constateert dat specialistische, psychiatrische hulp noodzakelijk is. Als het goed is, volgt een verwijzing naar de RIAGG. Daar stelt een psychiater (de behandelaar) aan de hand van een of meer gesprekken vast of er inderdaad sprake is van een psychose. Is de problematiek te ernstig voor de RIAGG dan volgt een opname op een Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis (PAAZ) of in eenPsychiatrisch Ziekenhuis (PZ). Tegenwoordig gebruikt men ook wel de term MFE (Multifunctionele Eenheid). Sommige psychiatrische ziekenhuizen beschikken over gespecialiseerde Adolescentenafdelingen voor jongeren met een recent ontstane psychose.

De behandeling

De feitelijke behandeling start met het opstellen van een behandelplan, dat beschrijft waar de patiënt last van heeft en hoe de behandeling wordt ingevuld. De patiënt moet met dit plan akkoord gaan.
Er zijn veel mensen betrokken bij de behandeling. Bij de RIAGG wordt de diagnose meestal gesteld door een psychiater die ook de medicatie zal instellen. De meeste gesprekken worden gevoerd met de SPV (Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige). Deze zal zo nodig ook de huisbezoeken verrichten.
In een ziekenhuis staat de psychiater aan het hoofd van een behandelteam en is eindverantwoordelijk. In het begin heeft hij meestal wekelijks een gesprek met de patiënt. De psychiater werkt vaak samen met een arts-assistent. Dit is een afgestudeerd arts die meestal een opleiding volgt om psychiater te worden.
De familie heeft, behalve met de behandelaar en de SPV, meestal ook contact met demaatschappelijk werker.

In het ziekenhuis zijn de verpleegkundigen in het team belast met de dagelijkse zorg. Het dagprogramma van de patiënt is hier met name gevuld met gesprekken en trainingen die erop gericht zijn het leven na de psychose zo goed mogelijk op te kunnen pakken. Hiertoe krijgt de patiënt te maken met tal van hulpverleners, zoals een creatief therapeut en een trainer sociale vaardigheden.

Hulpverlening na een psychose

Is de psychose onder controle, dan wordt de zorg stapsgewijs afgebouwd, bijvoorbeeld viadagbehandeling (overdag therapie, maar ’s nachts thuis) naar een poliklinische behandeling(alleen nog contact op afspraak). Voor sommigen is dit het laatste contact met de hulpverlening: zij gaan op eigen kracht verder.
Soms is nog wel hulp nodig. Vanwege de continuïteit streeft de hulpverlening tegenwoordig naar een vaste contactpersoon: de casemanager. Doorgaans is de betrokkene dan al wel twee jaar in zorg. Als in uw regio de RIAGG en het ziekenhuis nauw samenwerken of zelfs zijn gefuseerd, dan maakt deze casemanager deel uit van het mobiel behandelteam (dat zowel binnen als buiten de muren van het ziekenhuis actief is).

Crisis

De procedure is anders als er sprake is van een acute situatie, een crisis. De huisarts – of soms de politie – schakelt dan zelf de crisisdienst van de RIAGG in. Deze constateert ter plaatse of opname in een ziekenhuis noodzakelijk is. In veel gevallen zal de patiënt zich niet vrijwillig laten opnemen en moet een rechter eerst een Rechterlijke Machtiging (RM) afgeven. Daar heeft hij vijf dagen de tijd voor, waarna het nog maximaal veertien dagen kan duren voordat de patiënt wordt opgenomen. Als niet zo lang kan worden gewacht omdat acuut gevaar dreigt, biedt eenInbewaringstelling (IBS) uitkomst. Daarmee is een gedwongen opname binnen 24 uur te realiseren. Een IBS wordt afgegeven door de burgemeester, de rechter toetst achteraf (binnen drie werkdagen).
Een IBS is maximaal drie weken geldig. Een RM geldt voor langere tijd. Het is mogelijk dat een IBS wordt omgezet in een RM.
Voordat een RM of een IBS kan worden afgegeven, moet een onafhankelijk psychiater eengeneeskundige verklaring uitschrijven. Onafhankelijk wil zeggen dat het gaat om een psychiater die niet zelf bij de behandeling is betrokken.

Een gedwongen opname is aan strikte regels gebonden. De belangrijkste voorwaarde is dat sprake is van gevaar of dreigend gevaar. Het hoeft hierbij overigens niet te gaan om direct levensgevaar. Met gevaar wordt namelijk ook bedoeld dat de betrokkene ‘maatschappelijk ten onder’ dreigt te gaan, agressie over zichzelf afroept of de psychische gezondheid van een ander (bijvoorbeeld van u) schaadt.